Gluten; buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir grup proteinin genel adıdır. Yiyecek ürünlerinin içinde yapışkan görevi görerek yiyeceğin şeklinin korunmasına yardımcı olur. Başlıca bu 3 tahılın adı geçse de günümüz dünyasında bu tahılların yapay seçilimle üretilen türleri ve gıda endüstrisinde birçok farklı gıda üretiminde de kullanıldığını düşünürsek günlük menülerimizde farkında olmadığımız kadar gluten tüketiyoruz. Ortalama bir insan günde 15 ile 20 gram arası gluten tüketmektedir, bu 8 dilim tost ekmeğe denk gelmektedir. Bu sayının büyüklüğünü anlamak için gluten karşısında vücudunda büyük tepkiler oluşan Çölyak hastalarının gluten alım miktarlarıyla kıyaslayabiliriz. Bir çölyak hastası 20 ppm’den, yani bir tost ekmeğinin 350’de 1’i, fazla aldığı her gluten için hastalığın acı verici sonuçlarını yaşamaktadır(2). Çölyak hastalığının glutenle ilişkisini öğrenmek için ‘’çölyak’’ yazımızı okuyabilirsiniz. Gluten ile beslenmenin en kötü etkilerini Çölyak hastaları yaşasa da Gluten hassasiyeti ve Huzursuz Bağırsak Sendromu hastaları için de gluteni diyetlerinden çıkarmaları çok önemli görülmektedir. Genetik ve çevresel faktörlere göre semptomları değişen bu hastalıklar, kişinin bağışıklık sisteminin gluteni yabancı bir madde olarak algılayıp aktifleşmesi ve tüm vücuda bu düzensiz aktifleşmeleriyle zarar vermelerinden kaynaklanmaktadır. Genetik ve oto-immün yönü ağır bastığı için glutensiz beslenmek ya da gıda maddelerindeki gluten varlığını tespit edebilmek sadece gluten kaynaklı hastalığa sahip bireyler için değil son zamanlarda artan gluten araştırmalarıyla günümüzde önemi artan konulardandır. Glutensiz beslenme hakkında daha fazla bilgi için ‘’gluten-free’’ yazımızı okuyabilirsiniz. Gluten ve glutensiz beslenmek hakkında son 5 yıl içinde 500’den fazla bilimsel makalenin yayınlanmasıyla bağırsaklarımızın tüm vücut sağlığımıza etkisini hem yediklerimizin dolaylı yoldan etkileri hem de bizimle yaşayan bağırsak bakterilerine etkisi gluten açısından ortaya çıkmıştır. Alzaymır (!) ve benzeri sinir hastalarına uygulanan glutensiz beslenmenin hastalığın ilerleyişini yavaşlatıcı etkisi ve bunalım gibi psikolojik hastalıkların glutenle ilişkilendirilebilmesi bize glutenin beyinle ilişkisine ışık tutarken Gluten ataksisi gibi direkt glutene bağlı zihinsel hastalık da bulunmaktadır(3). Bunun gibi glutenle ilişkisi kesin olan Duhring hastalığının (dermatitis herpetiformis) deriye olan etkisi, glutenin diğer deri hastalıklarıyla ilişkisinin araştırılmasına yol açmış ve glutensiz beslenmenin pozitif sonuçlar verdiği deri hastalıkları bulunmuştur(4). Gluten ve etkileri Çölyak hastalığı, Çölyağa bağlı olmayan Gluten Hassasiyeti, Buğday alerjisi, Gluten ataksisi ve Duhring hastalığı için kesinken her yıl artan daha kapsamlı araştırmalar büyük resmi aydınlatma yolundadır.
Referanslar
- Al-Toma A, Volta U, Auricchio R, Castillejo G, Sanders D, Cellier C, Mulder CJ, Lundin KAE. European Society for the Study of Coeliac Disease (ESsCD) guideline for coeliac disease and other gluten-related disorders. United European Gastroenterol J. 2019. Doi: 10.1177/2050640619844125
(https://celiac.org/about-celiac-disease/symptoms-of-celiac-disease/) - Catassi C, Fabiani E, Iacono G, et al. A prospective, double-blind, placebo-controlled trial to establish a safe gluten threshold for patients with celiac disease. Am J Clin Nutr. 2007;85(1):160‐166. doi:10.1093/ajcn/85.1.160
(https://nationalceliac.org/celiac-disease-questions/understanding-gluten-levels/)
- Vasefi, M., Hudson, M., & Ghaboolian-Zare, E. (2019, November 16). Diet associated with inflammation and alzheimer’s disease. Journal of Alzheimer’s disease reports. Retrieved January 6, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6918878/#ref132
- Humbert, P., Pelletier, F., Dreno, B., Puzenat, E., & Aubin, F. (2006). Gluten intolerance and skin diseases. European journal of dermatology : EJD, 16(1), 4–11.
- The gluten-free diet. Beyond Celiac. (2022, September 29). Retrieved January 6, 2023, from https://www.beyondceliac.org/gluten-free-diet/